Halit

minerał z gromady halogenków

Halitminerał z gromady halogenków. Nazwa pochodzi od greckich słów ἅλς hals – sól, oraz λίθος lithos – kamień. Minerał znany i używany od czasów starożytnych. Głównym składnikiem jest chlorek sodu.

Halit
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

chlorek sodu (NaCl)

Twardość w skali Mohsa

2,5[1][2]

Przełam

muszlowy

Łupliwość

doskonała według (100)

Pokrój kryształu

izomorficzne (w formie sześcianu), naskorupienia, skupienia włókniste, naciekowe, wykwity

Układ krystalograficzny

regularny

Topliwość

804 °C

Właściwości mechaniczne

kruchy, diatermiczny, łatwo rozpuszczalny w wodzie (35,7 g NaCl/100 ml H2O)

Gęstość minerału

2,1–2,2 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

bezbarwny, białawy lub zabarwiony na niebiesko, różowo, pomarańczowo, żółto lub czerwonawo

Rysa

biała

Połysk

szklisty, tłusty

Współczynnik załamania

1,5443

Dodatkowe dane
Szczególne własności

optycznie izotropowy

Halityt (potocznie sól kamienna) to monomineralna skała zbudowana z halitu.

Budowa

edytuj
 
Struktura halitu

Przeważającą postacią kryształów jest sześcian. Struktura kryształu charakteryzuje się regularnym ułożeniem jonów Cl i z wypełnieniem wolnych przestrzeni przez Na+. W wyższej temperaturze minerał staje się plastyczny. Również przy wzroście ciśnienia zmieniają się jego właściwości fizyczne i wówczas jest zdolny do „płynięcia” – halokineza. Płytki wyłupane z kryształów przy około 200 °C stają się giętkie i podatne na trwałe deformacje. Jest minerałem bardzo higroskopijnym, głównie na skutek małych domieszek chlorków Mg i K.

Teoretycznie zawiera 39,34% Na i 60,66% Cl.

W skupieniach halitu pospolicie obecne bywają domieszki ziaren piasku kwarcowego, substancji bitumicznych, a przede wszystkim innych chlorków i siarczanów charakterystycznych dla cyklotemów ewaporacyjnych, np. kizeryt, polihalit, karnalit, sylwin, gips, anhydryt, czasami siarka rodzima (Kłodawa).

Zabarwienie

Geneza

edytuj

Jest produktem krystalizacji wód morskich lub słonych jezior. Tworzy wykwity na pustyniach. Jest obecny również wśród ekshalacji wulkanicznych. Powstają przeważnie w rejonach Ziemi charakteryzujących się suchym klimatem.

Występowanie

edytuj

Sól z wody morskiej lub z wód jezior słonych pozyskuje się we: Włoszech, Francji, Portugalii, Hiszpanii, Indiach, Chinach, Rosji, Azerbejdżanie, Kazachstanie, Uzbekistanie, Arabii Saudyjskiej, Algierii, Tunezji, USA, Chorwacji.

W Polsce największe złoża soli kamiennej są wieku cechsztyńskiego, znajdują się na Kujawach (kopalnie w Inowrocławiu – wydobycie ok. 2,5 mln t rocznie i Ciechocinku, gdzie sól pozyskiwana jest metodą wypłukiwania solanki), a także we wschodniej Wielkopolsce w Kłodawie – obecnie najważniejsze złoże eksploatowane metodą podziemną, wydobycie ok. 700 tys. t rocznie, oraz na Dolnym Śląsku w Sieroszowicach – wydobycie ponad 300 tys. t rocznie[3].

Złoża w Małopolscemioceńskie, obecnie nieeksploatowane:

  • w Wieliczce: Kopalnia soli „Wieliczka” – wydobycie zakończono w 1996 r., a produkcja w wysokości ok. 20 tys. t soli rocznie odbywa się poprzez utylizację wód zasolonych wpływających do kopalni. Kopalnia jest przede wszystkim obiektem turystyczno-uzdrowiskowym, odwiedzanym przez ponad 1 mln turystów rocznie
  • w Bochni – w likwidacji od 1990 r., od 1995 r. prowadzona jest działalność turystyczno-uzdrowiskowa
  • w Baryczy – zakończono wydobycie w 1998 r.

Mniejsze, nieeksploatowane złoża, znajdują się także pomiędzy Żorami i Rybnikiem oraz nad Zatoką Pucką pomiędzy Łebą a Puckiem.

W Polsce w roku 2013 wydobyto 4,2 mln ton soli kamiennej[4].

Wybrani producenci
soli kamiennej
w 1998 roku[5]
Produkcja
w tysiącach ton
Europa 55 470
Niemcy 15 700
Francja 7 386
Holandia 5 500
Polska 3 284
Rosja 2 000
Afryka (z Półwyspem Arabskim) 3 963
Egipt 1 380
Ameryka Północna i Środkowa 64 555
USA 41 230
Kanada 13 320
Meksyk 8 412
Ameryka Południowa 15 453
Brazylia 6 837
Chile 6 207
Azja 53 837
Chiny 30 830
Indie 11 964
Australia 8 879
Świat 204 257

Zastosowanie

edytuj

Galeria

edytuj


Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Halite Mineral Data [online], webmineral.com [dostęp 2019-12-10].
  2. Halite, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2019-12-10] (ang.).
  3. Polkowice-Sieroszowice [online], KGHM Strona korporacyjna, 27 października 2014 [dostęp 2022-04-28] (pol.).
  4. Surowce mineralne Polski. Sól kamienna. Państwowy Instytut Badawczy. [dostęp 2014-12-21]. (pol.).
  5. Wielka Encyklopedia PWN, Jan Wojnowski (red.), t. 25, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 396, ISBN 83-01-14193-X, ISBN 83-01-13357-0, OCLC 830629358.