Kriegsmarine

Marynarka wojenna III Rzeszy

Kriegsmarine (die Kriegsmarine, rodzaj żeński; niem. tłum. Kriegs – wojenna i Marine – marynarka) – marynarka wojenna III Rzeszy, część sił zbrojnych Niemiec istniejąca w latach 1935–1945 w ramach Wehrmachtu.

Kriegsmarine
Ilustracja
Bandera wojenna Kriegsmarine z lat 1938-1945
Historia
Państwo

 III Rzesza

Sformowanie

21 maja 1935

Rozformowanie

22 lipca 1945

Tradycje
Rodowód

Reichsmarine

Kontynuacja

Bundesmarine (RFN)
Volksmarine (NRD)

Dowódcy
Pierwszy

Grossadmiral Erich Raeder

Ostatni

Generaladmiral Walter Warzecha

Działania zbrojne
hiszpańska wojna domowa, II wojna światowa
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych

marynarka wojenna

Skład

Flota, Obszar Morza Północnego, Obszar Morza Bałtyckiego, Grupa Marynarki Wschód (1939)

Historia

edytuj

Marynarka niemiecka Reichsmarine była wiązana przez limity ilościowe i dotyczące wielkości okrętów, przez Traktat wersalski. Od początku lat 30. XX wieku Niemcy, na fali odrzucania traktatu wersalskiego przystąpiły do rekonstrukcji marynarki wojennej. Zwiększały systematycznie liczbę lekkich jednostek (niszczyciele, torpedowce, kutry torpedowe).

21 maja 1935 marynarka III Rzeszy została przemianowana z Reichsmarine na Kriegsmarine. 18 czerwca 1935 zostało też zawarte brytyjsko-niemieckie porozumienie morskie, w którym ustalono docelową łączną wyporność niemieckich jednostek bojowych na 450 000 t (35% w stosunku do Royal Navy). Porozumienie to przekreśliło ograniczenia nałożone traktatem wersalskim i stało się formalną podstawą do gwałtownego rozwoju ilościowego i jakościowego floty niemieckiej. Od 1935 do wybuchu II wojny światowej zbudowano: 2 okręty liniowe, 3 krążowniki ciężkie, 16 niszczycieli i 28 okrętów podwodnych oraz liczne mniejsze jednostki.

Zgodnie z planem „Z” (od niem. Ziel – cel) Niemcy postawiły na stworzenie wielkiej floty oceanicznej. Plan ten przewidywał: wodowanie do 1944 6 pancerników, do 1943 – 4 ciężkich krążowników i 4 kolejnych do 1945, 4 lekkich krążowników do 1943 i 13 kolejnych do 1948, 2 lotniskowców do 1941 i 2 kolejnych do 1947[1]. Planu tego nie udało się zrealizować z powodu coraz większych trudności ekonomicznych i ciężkich strat ponoszonych przez Kriegsmarine.

Zobacz więcej w artykule Wehrmacht, w sekcji Marynarka wojenna Kriegsmarine.

Ogółem w czasie II wojny światowej III Rzesza na wodzie straciła: 6 pancerników, 7 krążowników, 27 niszczycieli, 68 torpedowców, 701 okrętów podwodnych i wiele mniejszych jednostek.

Kalendarium

edytuj
  • 16 marca – podjęto ostateczną decyzję o masowej budowie okrętów podwodnych i nowej organizacji lotnictwa morskiego.
  • 21 maja – w miejsce Reichsmarine powołano Kriegsmarine.
  • 29 czerwca – do służby wszedł U-1, pierwszy okręt podwodny zbudowany po 1918.
  • 27 września – utworzono 1. Flotyllę U-bootów „Weddigen”. Jej pierwszym dowódcą został Karl Dönitz.
  • 14 lutego – zwodowano pancernik Bismarck.
 
Tirpitz w Norwegii
  • 9 kwietnia – udział Kriegsmarine w kampanii norweskiej – utrata niemieckich krążowników Karlsruhe (po ataku brytyjskiego okrętu podwodnego Truant) i Blücher (po ostrzelaniu i storpedowaniu przez norweską obronę nadbrzeżną w pobliżu Oslo). Ciężkie uszkodzenie krążownika Königsberg przez artylerię nadbrzeżną niedaleko Karven (następnego dnia został zatopiony przez brytyjskie lotnictwo)[2].
  • 10 kwietnia / 13 kwietnia – kampania norweska – utrata 10 niszczycieli niemieckich w bitwach pod Narwikiem.
  • 11-16 kwietnia – problemy techniczne z zapalnikami torped całkowicie niweczą niemiecką kampanię podwodną w Norwegii.
  • 30 października – niemiecki okręt podwodny U-32 w wyniku pościgu zostaje zatopiony.
  • 5 listopada – brytyjski krążownik pomocniczy HMS Jervis Bay tonie po walce z niemieckim ciężkim krążownikiem Admiral Scheer.
  • 1940 – do służby weszły: pancernik Bismarck, ciężki krążownik Prinz Eugen, 7 krążowników pomocniczych, 3 niszczyciele, 5 torpedowców, 51 okrętów podwodnych, 24 ścigacze, 37 trałowców i mniejsze jednostki.
  • 30 stycznia – nowo promowany Grossadmiral Karl Dönitz został Naczelnym Dowódcą Kriegsmarine. Dotychczasowy dowódca, Grossadmiral Erich Raeder otrzymał stanowisko Inspektora Floty.
  • 16 – 20 marca odbyła się bitwa wokół konwojów HX-229 i SC-122 na Północnym Atlantyku. Ostatni wielki sukces U-Bootów.
  • 26 grudnia – tonie niemiecki pancernik Scharnhorst po bitwie pod Nord Cap z brytyjskimi okrętami.
  • 12 listopada – w trakcie brytyjskiego nalotu w Tromsø tonie niemiecki pancernik Tirpitz.
  • kwiecień – zbombardowanie w Świnoujściu krążownika Lützow, samozatopienie w Wilhelmshaven krążownika Admiral Hipper. U wejścia do portu w Gdyni zatonął pancernik Gneisenau, nieukończony lotniskowiec Graf Zeppelin dostał się w ręce Armii Czerwonej na jeziorze Dąbie w Szczecinie.
  • 9 kwietnia – zatonął w Kilonii krążownik ciężki Admiral Scheer i ciężko uszkodzono krążownik lekki Emden.
  • maj – zatopienie przez alianckie lotnictwo ok. 30 okrętów podwodnych, ewakuujących się z Niemiec do Norwegii.
  • 4 maja – Karl Dönitz nakazał U-Bootom zaprzestanie działań wojennych.
  • 22 lipca – rozformowano Kriegsmarine.

Struktura

edytuj
 
Karl Dönitz w St. Nazaire

Dowództwo

edytuj

Naczelne Dowództwo Kriegsmarine (Oberkommando der Kriegsmarine) utworzono 1 lipca 1935 z Kierownictwa Marynarki Reichswehry (Die Marineleitung der Reichswehr). W 1937 połączono je z Kierownictwem Wojny Morskiej (Die Seekriegsleitung). Do przekształceń doszło w listopadzie 1939 i kwietniu 1944.

Naczelni dowódcy KM 1935 – 45
# Stopień Dowódca Okres urzędowania Uwagi
I Grossadmiral Erich Raeder 1 lipca 1935 – 30 stycznia 1943
II Grossadmiral Karl Dönitz 30 stycznia 1943 – 1 maja 1945
III Generaladmiral Hans-Georg von Friedeburg 1 – 9 maja 1945 Popełnił samobójstwo
IV Generaladmiral Walter Warzecha 23 maja – 22 lipca 1945 Desygnowany przez aliantów

Pod względem organizacyjnym Kriegsmarine dzieliła się na:

  • Flotę
  • Obszar morski – Morze Północne
  • Obszar morski – Morze Bałtyckie
    • (Podlegały im również artyleria nadbrzeżna oraz personel portów)

Na potrzeby frontu Kriegsmarine formowała tzw. lądowe formacje marynarki wojennej, były one organizowane w bataliony morskie, brygady i dywizje.

Stopnie

edytuj

Hierarchia stopni KM[3]

# Stopień Polski odpowiednik Brytyjski odpowiednik Uwagi
27 Grossadmiral Admiral of the Fleet
26 Generaladmiral admirał
25 Admiral admirał floty Admiral
24 Vizeadmiral wiceadmirał Vice-Admiral
23 Konteradmiral kontradmirał Rear-Admiral
Kommodore Commodore Wprowadzony 13 marca 1939[4]
22 Kapitän zur See komandor Captain
21 Fregattenkapitän komandor porucznik Commander (senior grade)
20 Korvettenkapitän komandor podporucznik Commander
19 Kapitänleutnant kapitan marynarki Lieutnant-Comander
18 Oberleutnant zur See porucznik marynarki Lieutnant
17 Leutnant zur See podporucznik marynarki Sub-Lieutnant
16 Oberfähnrich zur See starszy chorąży marynarki
15 Fähnrich zur See chorąży marynarki
14 Stabsoberbootsmann starszy bosman sztabowy stopień zlikwidowany
13 Oberbootsmann starszy bosman
12 Stabsbootsmann bosman sztabowy stopień zlikwidowany
11 Bootsmann bosman
10 Oberbootsmaat starszy bosmanmat stopień zlikwidowany
9 Bootsmannmaat bosmanmat
8 Obermat starszy mat
7 Matt mat
6 Stabsobergefreiter starszy marynarz od czerwca 1940
5 Stabsgefreiter starszy marynarz od czerwca 1940
4 Hauptgefreiter starszy marynarz od czerwca 1940
3 Obergefreiter starszy marynarz
2 Gefreiter starszy marynarz
1 Matrose marynarz

Uwagi: W tabeli podano odpowiedniki w polskiej Marynarce Wojennej po ostatniej reformie, która zlikwidowała trzy stopnie podoficerskie i wprowadziła czwarty stopień admiralski.

Stopnie 1-6: szeregowi, 7-14: podoficerowie, 15-16: chorążowie, 17-26: oficerowie.

Stopnie 4-6 dawały możliwość awansu służbowego bez ukończenia szkoły specjalistów.

Insygnia

edytuj

Bandery

edytuj
Bandery wojenne Kriegsmarine
Bandery Naczelnego Dowództwa Kriegsmarine
Bandery admirałów Kriegsmarine

Proporce

edytuj
Proporce używane w Kriegsmarine
Proporce samochodowe
Proporce przyznawane za zasługi

Oznaki

edytuj
 
Marynarze Kriegsmarine

Oznaki służb i specjalności noszone na naramiennikach:

  • Artyleria – kotwica nad płonącą pochodnią z numerem pododdziału
  • Batalion specjalny i batalion szkolny – dwie skrzyżowane kotwice
  • Lekarze – eskulap
  • Personel portów – O (Morze Bałtyckie) lub N (Morze Północne)
  • Służby inżynieryjne – koło zębate
  • Szkoła matów – trzy skrzyżowane kotwice

Mundury

edytuj

Wojska Kriegsmarine nosiły mundury granatowe ze złocistym oporządzeniem (guziki, szamerunek, akselbanty itd.). Od 1934 r. na czapkach i na lewej piersi munduru miały być noszone nazistowskie Parteiadlery, były one złociste u oficerów, a u niższych rangą żółte. Dodatkowo na czapkach marynarskich na otoku znajdowała się wstęga z gotyckim napisem Kriegsmarine[5].

Przypisy

edytuj
  1. Wiktor Suworow Dzień "M", Rebis Poznań 2008, s. 160
  2. Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Gdynia: Wydawnictwo Morskie, 1962, s. 78-79.
  3. Lawrence Paterson: U-Boot. Życie codzienne na niemieckim okręcie podwodnym w czasie II wojny światowej. Warszawa: Carta Blanca, 2011, s. 150. ISBN 978-83-7705-104-7.
  4. Poul Grooss: The Naval War In The Baltic 1939-1945. Naval Institute Press, 2018, s. 372. ISBN 978-1526700001.
  5. Ruszczak Jarosław, Mundury niemieckie 1939-1945, Ares, Warszawa 1992, s. 66, ISBN 83-85514-00-7.