Safije Sultan: Dallime mes rishikimesh

Sulltanesha Safije (turqishtja osmane: صفیه سلطان; rreth 1550 - 1619), ishte konkubina shqiptare e Murad III dhe Valide Sulltan e Perandorisë Osmane si nëna e Mehmed III dhe gjyshja e Sulltanëve: Ahmed I dhe Mustafa I.

Sulltanesha Safije
Sulltaneshë e Perandorisë Osmane
Sulltaneshë Valide e Perandorisë Osmane (nëna e Sulltanit)
Mbretërimi	16 Janar 1595-22 Dhjetor 1603
Paraardhës	Sulltanesha Nurbanu
Pasardhës	Sulltanesha Handan
Sulltaneshë Haseki e Perandorisë Osmane (bashkëshorte perandorake)
Mbretërimi	27 Dhjetor 1574-16 Janar 1595
Paraardhës	Sulltanesha Nurbanu
Pasardhës	Sulltanesha Kosem
Bashkëshort	Murati III
Fëmijë	Sulltanesha Hymashah Sulltanesha Ajshe Mehmet III Shehzade Selim Shehzade Mahmud Sulltanesha Mihrimah Sulltanesha Fahrije
U lind	Sofia 1550 Rez, Dukagjin
Vdiq	pas 1619 Eski Saray, Kostandinopojë, Perandoria Osmane (sot Stamboll, Turqi)
Varrimi	Mauzoleu i Muratit të III, Xhamia e Shën Sofisë, Stamboll
Besimi	Katolik Romak (1550-1563) Islam (1563-1619)

Safija ishte një ndër figurat më eminente gjatë epokës së njohur si Sulltanati i Grave. Ajo jetoi në Perandorinë Osmane si një oborrtare gjatë mbretërimit të shtatë sulltanëve: Sulltan Sylejman, Selim II , Murad III, Mehmed III, Ahmed I, Mustafa I, dhe Osman II. Sulltanesha i kaloi vitet e fundit të jetës në Sarajet e vjetra, ku edhe vdiq.

Ndonëse origjina e saj shpesh herë është ngatërrurar me atë të vjehrrës së saj italiane Nurbanu (Cecilia Venier-Baffo), burimet veneciane dëshmojnë se Safije, lindi në fshatin Rez të Dukagjinit^[1] rreth vitit 1550-të, e pagëzuar me emrin Sofia. Më 1563, gjatë moshës trembëdhjetë vjeçare, ajo u rrëmbye dhe iu dhurua si skllave haremi Sulltaneshës Hümaşah, bijë e Shehzade Mehmetit dhe mbesë e Sulejmanit të Madhërishëm. Gjatë kësaj periudhe, u bë konkubinë e Shehzade Muratit dhe u konvertua në Islam, duke marrë kështu emrin "Safiye", që do të thotë "e çiltër" ose "e pastër". Në 26 maj 1566, lindi Sulltanin e ardhshëm Mehmetin e III-të. Po në të njëjtin vit, Sulltan Sulejmani ndërroi jetë dhe në fron u ngjit vjehrri i saj Selimi i II-të.

Pas vdekjes së Selimit të II-të në 1574, froni u trashëgua nga Murati i III-të. Safijes iu dhurua titulli i "Haseki", i cili iu ofrohej bashkëshorteve kryesore të sulltanit, ndërsa Nurbanusë ai i "Valide", titull ky i mbajtur nga nënat e tyre. Gjatë viteve të para, edhe pse kjo e fundit mbarte kontrollin e gjithë haremit, nuk pati kundërvënie të hapur midis dy sulltaneshave. Kjo gjë ndryshoi kur Safije filloi të fuqizohej politikisht dhe të influenconte vendimet e Muratit. Nurbanu nisi ta konsiderojë si kërcënim të sajin dhe të dinastisë.

Nën akuzën e përdorimit të magjisë për të influencuar Muratin, duke qenë se Safija ishte konkubina e tij e vetme, Nurbanu e dëboi te Sarajet e vjetra. Murati i III-të pranoi konkubina të tjera të përzgjedhura nga motra e tij, dhe mendohet të ketë patur më shumë se 50 fëmijë me to. Nga ana tjetër, dokumentet veneciane raportojnë se, kundrejt këtij vendimi, Safija tregoi dinjitet në vend të xhelozisë. Për më tepër, ajo vetë prokuroi konkubina për sulltanin, duke rritur kështu besimin e tij. Murati vazhdoi të influencohej nga ajo mbi çështjet politike, sidomos pas vdekjes së Nurbanusë.

Pas ekzilit, e zhgënjyer nga bashkëshorti, Safije vendosi ti përkushtohej interesit të saj për politikën dhe fuqizimit në oborrin imperial. Gjithësesi, në disa raste, Murati refuzoi opinionet e sulltaneshës, duke i vënë kështu një limit fuqisë politke që ajo mund të ushtronte.

Njësoj si paraardhësja e saj, Safije vazhdoi lidhjet diplomatike me Venedikun, duke i mbështetur edhe përpara Sulltan Muratit. Gjatë kësaj periudhe, Veziri i madh Sinan Pashë Topojani, po ashtu me origjinë shqiptare, u bë një ndër aleatët e saj më të fortë.

Murati i III-të vdiq në 1595, dhe u zvendësua nga djali i tyre Mehmeti i III-të, i cili i dhuroi së ëmës rankun e Valide. Mehmeti ishte tepër i përkushtuar pas Safijes, duke përforcuar kështu influencën e saj politike. Ajo filloi të bëhej edhe më aktive në raportet e brendëshme, por edhe të jashtëme të perandorisë. Për më tepër, arriti të krijojë një lidhje të fortë diplomatike me Anglinë. Ajo bindi Mehmetin të lejonte ambasadorin anglez ta shoqëronte në fushatën kundër Hungarisë. Për më tepër, nisi të korrespondojë personalisht dhe të shkëmbente dhurata me mbretëreshën angleze Elizabeta I. Nga ana tjetër, pati probleme të vazhdueshme me ushtrinë osmane.

Mendohet se Safija dhe Murati i III-të kishin një lidhje monogamike për pesëmbëdhjetë vite, diçka e pazakontë kjo për Sulltanët Osmanë. Nga ana tjetër, nëna e Muratit, Nurbanu, dhe motra e tij Ismihan, nuk ishin mbështetëse të Safijes dhe natyrës së raportit të çiftit. Si rrjedhojë, Nurbanu vendosi ta dëbonte në Sarajet e vjetra (Eski Saray), nën akuzën se Safije kishte përdorur magji kundër të birit, pasi ky i fundit kishte refuzuar marrëdhënje me dy konkubina të dhuruara nga e motra. Për më tepër, Nurbanu i druhej zhdukjes së trashëgimtarëve meshkuj, sidomos pas vdekjes së dy prej tre djemve të Safijes.

Safije u rikthye nga ekzili vetëm pasi Nurbanu u nda nga jeta në dhjetor të 1583. Gjithashtu, për të shuar thashethemet mbi paaftësinë e tij, Murati i III-të vendosi të marrë konkubina të mëtejshme, duke siguruar mbi pesëdhjetë fëmijë.^[2]

Safije pati të paktën gjashtë fëmijë me Sulltanin:

• Sulltanesha Hymashah, (1564 - 1648), e njohur edhe si Hyma Sultan.

• Sulltanesha Ajshe, (1565 - 1605)

• Sulltan Mehmet III, (1566 - 1603)

• Shehzade Selim, (1567 - 1577)

• Shehzade Mahmud, (1568 - para 1580-ës)

• Sulltanesha Fatma, (1573 - 1620)

Gjithashtu, mendohet të ketë qenë mamaja edhe e:

• Sulltanesha Mihrimah (1578 - pas 1625)

• Sulltanesha Fahrije (vdiq më 1656), me shumë gjasa të ketë lindur pas rikthimit të Safijes nga ekzili në Sarajet e vjetra.

Për më tepër, një pretendues për fronin i njohur si Aleksandri i Malit të Zi, tregonte se ishte një ndër djemtë e Safijes dhe Sulltan Muratit, i quajtur Shehzade Jahja. Sipas tij, në përpjekje për ta shpëtuar nga ligji i vrasjes së vëllezërve, Safija e kishte dërguar fshehtasi në Greqi dhe më pas në Bullgari, ku u konvertua në fenë Ortodokse. Aleksandri u martua me aristokraten shqiptare Ana-Katerina, bijë e Kontit Pjetër të Drishtit, të cilët mendohen të kenë qenë pasardhës të Kastriotëve. Gjithësesi, pretendimet e Kontit Aleksandër të Malit të Zi ngelen të pavërtetuara dhe konsiderohen të rreme nga historianët modernë.^[3]

1. ^ Peirce (1993). The imperial harem: women and sovreignity in the Ottoman empire (në anglisht). anglisht. fq. 94.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
2. ^ Peirce, Leslie P. (1993). The imperial harem: women and sovreignity in the Ottoman Empire (në anglisht). fq. 94–95, 259. ISBN 0-19-507673-7.
3. ^ Malcolm, Noel (1998). Kosovo, a short history (në anglisht). Herper Perennial. fq. 121–122. ISBN 978-0-06-097775-7.