Przejdź do zawartości

Kornikowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kornikowate
Scolytinae
Latreille, 1804
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

chrząszcze

Podrząd

chrząszcze wielożerne

Rodzina

ryjkowcowate

Podrodzina

kornikowate

Kornikowate, korniki (Scolytinae) – podrodzina chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych, wcześniej klasyfikowana jako rodzina Scolytidae, syn. Ipidae.

Występowanie: na całym świecie do granicy zasięgu drzew. Niektóre gatunki mają tendencję do masowego pojawiania się i wyrządzania olbrzymich szkód w drzewostanach.

Kornik na gałęzi

Przedstawiciele rodziny to małe od 0,6 mm do 13 mm owady walcowatego kształtu ciała, koloru brunatnego, szarego lub czarnego. Czułki kończą się zwykle zwartą buławką. Korniki żywią się łykiem i miazgą lub hodowanym przez siebie grzybem. Niektóre odżywiają się tkankami roślin zielnych i nasionami (np. palm, kawy). Inne gatunki rozwijają się na wilczomleczach i kaktusach. Jednak większość korników jest związana z roślinami drzewiastymi. Wbrew utartej opinii nie rozwijają się w przedmiotach wykonanych z drewna np. w meblach (mylone są z kołatkowatymiAnobiidae).

Część gatunków korników (np. zakorki, cetyńce, ogłodki, korniki, rytowniki, wgryzonie, bruzdkowce) rozwija się w łyku. Zwykle samce drążą w korze lub między korą a drewnem komory godowe. Jeżeli jest to gatunek monogamiczny, od komory godowej odchodzi jeden chodnik macierzysty, drążony przez samicę. W przypadku gatunków poligamicznych, od komory godowej może odchodzić od dwóch do nawet dziesięciu chodników macierzystych. Po obu stronach chodnika macierzystego samica wygryza nyże jajowe, w których składa pojedynczo jaja. Larwy drążą swoje własne chodniki nazywane chodnikami larwalnymi. Chodniki te zakończone są kolebkami poczwarkowymi, które (w zależności od gatunku) mogą być umiejscowione w korze, pomiędzy korą a drewnem lub płytko w drewnie. Gatunki z rodzaju drwalnik, drwalniczek oraz większość korników z rodzaju rozwiertek rozwija się w drewnie. Samice wygryzają chodnik wejściowy i czasami chodniki boczne, gdzie składają jaja. W trakcie drążenia chodników wprowadzają do drewna symbiotyczny grzyb (każdy gatunek chrząszcza wprowadza charakterystyczny dla siebie gatunek grzyba). Larwy drążą krótkie chodniki i odżywiają się strzępkami symbiotycznego grzyba. Po przepoczwarczeniu opuszczają drewno. Samice niektórych gatunków po złożeniu jaj oraz samce odbywają żer regeneracyjny i powtórnie przystępują do rójki, a samice do składania jaj dając początek generacji siostrzanej. Np. kornik drukarz – Ips typographus (L.) odbywa żer regeneracyjny pod korą świerka w żerowisku, cetyniec większy Tomicus piniperda (L.) – w rdzeniu młodych gałązek sosnowych. Młode chrząszcze przed rójką odbywają żer uzupełniający, w trakcie którego rozwijają się ostatecznie narządy rozrodcze. I tak np. ogłodek wiązowiec – Scolytus scolytus (Fabr.) ogryza korę na pędach wiązów.

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]
Pułapka feromonowa na korniki
Hylesinus varius
Scolytus multistriatus

Korniki zasiedlają zwykle drzewa osłabione (np. przez zanieczyszczenia powietrza, susze, pożary). I z tego powodu nazywa się je szkodnikami wtórnymi. Niektóre gatunki wyrządzają poważne uszkodzenia drzewostanów. Pospolity w Polsce kornik drukarz, atakuje świerk, rzadko sosnę i modrzew. Kornik sześciozębny i cetyniec większy żerują głównie na sośnie. Jodłowiec krzywozębny rozwija się na jodle. Ogłodek wiązowiec i ogłodek wielorzędowy uszkadzają wiązy i dodatkowo przenoszą groźną chorobę grzybową – grafiozę wiązu (holenderską chorobę wiązów) – Ophistoma ulmi. Leśnicy starają się ograniczyć populacje szkodliwych gatunków przez wyszukiwanie tzw. drzew trocinkowych (zasiedlonych przez chrząszcze), ich ścinkę i wywóz, zanim zdąży wylecieć kolejne pokolenie korników. Liczebność niektórych gatunków (cetyniec większy, kornik drukarz, kornik modrzewiowiec, kornik zrosłozębny rytownik pospolity, drwalnik paskowany) kontroluje się przy pomocy pułapek z syntetycznym feromonem agregacyjnym. W lasach pierwotnych korniki nie wyrządzają szkód i stają się bardzo ważnym elementem łańcucha pokarmowego. W Puszczy Białowieskiej są np. znaczącym składnikiem diety rzadkiego dzięcioła trójpalczastego (Picoides tridactylus). Ich żerowiska penetrowane są przez inne owady, które szukają tam pokarmu np. zoofagi czy saprofagi. W chodnikach korników spotykane są też roztocza i grzyby. Zasiedlając drzewa chore, stare przyczyniają się do ich szybszego zamierania i robią miejsce dla młodego pokolenia jodeł, sosen, świerków. Zmiany klimatu prowadzące do obniżenia wilgotności podłoża mogą osłabić drzewa iglaste czyniąc je wyjątkowo podatnymi osłabiając zdolności regeneracyjne po ataku korników. Problem z kornikami w lasach gospodarczych jest między innymi efektem przekształcenia w przeszłości lasów pierwotnych w monokultury. W takich warunkach często przestają działać mechanizmy kontrolujące liczebność korników i pojawiają się gradacje (masowe pojawy szkodników, w trakcie których dochodzi do uszkodzeń drzew, często na znacznych obszarach). Obecnie leśnicy starają się temu zapobiegać poprzez zwiększanie różnorodności biologicznej w lasach (wprowadzanie roślin nektarodajnych, owocowych, pozostawianie drzew dziuplastych i drewna martwych drzew).

Hylastes – zakorek

[edytuj | edytuj kod]
  • Hylastes angustatus (Herbst, 1794)
  • Hylastes ater (Paykull, 1800) – zakorek czarny
  • Hylastes attenuatus Erichson, 1836
  • Hylastes brunneus Erichson, 1836
  • Hylastes cunicularius Erichson, 1836 – zakorek świerkowiec
  • Hylastes linearis Erichson, 1836
  • Hylastes opacus Erichson, 1836

Hylurgops – polesiak

[edytuj | edytuj kod]

Hylastinus

[edytuj | edytuj kod]
  • Hylastinus obscurus (Marsham, 1802)

Hylesinus – jeśniak lub jesionowiec

[edytuj | edytuj kod]
synonim Lepersinus varius (Fabricius, 1775)

Kissophagus

[edytuj | edytuj kod]
  • Kissophagus vicinus (Comolli, 1837)

Pteleobius – pstrak

[edytuj | edytuj kod]

Dendroctonus – bielojad

[edytuj | edytuj kod]

Hylurgus – drzewisz

[edytuj | edytuj kod]

Tomicus – cetyniec

[edytuj | edytuj kod]

Xylechinus – oszczecik

[edytuj | edytuj kod]

Phloeosinus

[edytuj | edytuj kod]
  • Phloeosinus thujae (Perris, 1855)

Phloeotribus – szczeciniak

[edytuj | edytuj kod]
  • Phloeotribus rhododactylus (Marsham, 1802)
  • Phloeotribus spinulosus (Rey, 1883) – szczeciniak czarny

Carphoborus – listwiaczek

[edytuj | edytuj kod]

Polygraphus – czterooczak

[edytuj | edytuj kod]

Pityophthorus – bruzdkowiec

[edytuj | edytuj kod]

Gnathotrichus

[edytuj | edytuj kod]
  • Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858)

Cryphalus – wgryzoń

[edytuj | edytuj kod]
synonim Cryphalus abietis (Ratzeburg, 1837)

Ernoporicus

[edytuj | edytuj kod]
  • Ernoporicus caucasicus (Lindemann, 1876)
  • Ernoporicus fagi (Fabricius, 1798)

Ernoporus

[edytuj | edytuj kod]
  • Ernoporus tiliae (Panzer, 1793)

Trypophloeus

[edytuj | edytuj kod]
  • Trypophloeus alni (Lindemann, 1875)
  • Trypophloeus binodulus (Ratzeburg, 1837)
synonim Trypophloeus asperatus (Gyllenhal, 1813)
  • Trypophloeus granulatus (Ratzeburg, 1837)
  • Trypophloeus rybinskii Reitter, 1895

Crypturgus – skrycik

[edytuj | edytuj kod]

Dryocoetes – drzewożerek

[edytuj | edytuj kod]

Lymantor

[edytuj | edytuj kod]
  • Lymantor aceris (Lindemann, 1875)
  • Lymantor coryli (Perris, 1855)

Taphrorychus – roztoczek

[edytuj | edytuj kod]

Thamnurgus

[edytuj | edytuj kod]
  • Thamnurgus kaltenbachii (Bach, 1849)
  • Thamnurgus varipes Eichhoff, 1878

Xylocleptes

[edytuj | edytuj kod]
  • Xylocleptes bisipinus (Duftschmid, 1825)

Orthotomicus – korniczek

[edytuj | edytuj kod]

Pityogenes – rytownik

[edytuj | edytuj kod]

Pityokteines – jodłowiec

[edytuj | edytuj kod]

Scolytus – ogłodek

[edytuj | edytuj kod]

Anisandrus – nieparek

[edytuj | edytuj kod]
synonim Xyleborus dispar (Fabricius, 1792)

Xyleborinus – drwalniczek

[edytuj | edytuj kod]
  • Xyleborinus attenuatus (Blandford, 1894)
  • Xyleborinus saxesenii (Ratzeburg, 1837) – drwalniczek Saksesena

Xyleborus – rozwiertek

[edytuj | edytuj kod]

Xylosandrus

[edytuj | edytuj kod]
  • Xylosandrus germanus (Blandford, 1894)

Trypodendron – drwalnik

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1992. Ryjkowcowate prócz ryjkowców – Curculionoidea prócz Curculionidae. Chrząszcze – Coleoptera. Katalog Fauny Polski. Część XXIII, tom 18, Warszawa.
  • Michalski J., Mazur A. 1999. Korniki. Praktyczny przewodnik dla leśników. Warszawa.
  • Mokrzycki T., Hilszczański J., Borowski J., Cieślak R., Mazur A., Miłkowski M., Szołtys H. 2011. Faunistic review of Polish Platypodinae and Scolytinae (Coleoptera: Curculionidae). Polish Journal of Entomology 80: 343-364.
  • Nunberg M. 1981. Korniki – Scolytidae, Wyrynniki – Platypodidae. Cz. XIX, Chrząszcze – Coleoptera (99-100).
  • Starzyk J. 1996. Wykorzystanie feromonów do prognozowania i zwalczania szkodników wtórnych w lasach górskich. Sylwan 1.
  • Witkowski, R., Góral, J., Nowik, K., Rogowski, G., Skałecka, K., & Mazur, A. (2016). Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) – new species of beetle in the Polish fauna. Acta Scientiarum Polonorum Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria, 15(1), 43–47. https://doi.org/10.17306/j.afw.2016.1.6[1]
  • Wood S.L., Bright D.E. 1992. A Catalog of Scolytidae and Platypodidae (Coleoptera). Great Basin Naturalist Memoirs, Part 2: Taxonomic Index, Vol. A and B.
  1. Radosław Witkowski i inni, Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) – new species of beetle in the Polish fauna, „Acta Scientiarum Polonorum Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria”, 15 (1), 2016, s. 43–47, DOI10.17306/J.AFW.2016.1.6 [dostęp 2022-08-28] (ang.).