Przejdź do zawartości

Sweti Cchoweli

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Katedra Sweti Cchoweli
სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარი
katedra
Ilustracja
Państwo

 Gruzja

Miejscowość

Mccheta

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Gruziński Kościół Prawosławny

Położenie na mapie Mcchety-Mtianetii
Mapa konturowa Mcchety-Mtianetii, na dole znajduje się punkt z opisem „Katedra Sweti Cchoweli”
Położenie na mapie Gruzji
Mapa konturowa Gruzji, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Katedra Sweti Cchoweli”
Ziemia41°50′31,47″N 44°43′15,76″E/41,842075 44,721044
Katedra wznosi się na wzgórzu nad rzeką Kurą (Mtkwari)
Chwała Iwerii – Obraz Michaiła Sabinina

Sweti Cchoweli (gruz. სვეტიცხოვლის საკათედრო ტაძარი, Sweticchowlis sakatedro tadzari) – kościół katedralny w mieście Mccheta w Gruzji, ok. 20 km od stolicy kraju Tbilisi. Wraz z innymi zabytkami miasta Mcchety katedra Sweti Cchoweli została wpisana w 1994 na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Katedra stanowiła w ciągu wielu stuleci miejsce koronacji i pochówku władców Gruzji oraz siedzibę najwyższych władz Gruzińskiego Prawosławnego Kościoła Apostolskiego[a]. Obecnie jest siedzibą arcybiskupa Mcchety i Tbilisi, sprawującego urząd Katolikosa Gruzji.

Katedrę wzniósł w latach 1010–1029 architekt gruziński Arsakidze na miejscu zbudowanego w IV w. najstarszego kościoła Gruzji. Według legendy święta Nino wybrała miejsce budowy u zbiegu rzek Kury i Aragwi.

Według tej legendy Elizeusz, Żyd z Mcchety wyruszył do Jerozolimy, by bronić Chrystusa przed sądem Piłata, lecz zdążył dopiero w chwili Ukrzyżowania. Od rzymskiego żołnierza odkupił szatę Chrystusa i zabrał ją ze sobą do Gruzji. W Mcchecie oddał szatę swojej siostrze Sydonii, która otuliwszy się nią zmarła i została w niej pochowana. Na jej grobie wyrósł wielki cedr.

Święta Nino poleciła, aby ściąć cedr i na jego miejscu zbudować kościół, lecz cedr nie dał się ściąć. Dopiero gdy święta Nino modlitwą przywołała anioła, drzewo uniosło się i budowa została ukończona. Z pnia cedru powstała kolumna, dająca życiodajny sok.

Badania archeologiczne wykazały, że na miejscu obecnej katedry w V w. znajdowała się niewielka trójnawowa bazylika.

Obecna katedra powstała w XI w. za panowania króla Giorgiego II. W 1787 król Herakliusz II polecił otoczyć katedrę wysokim murem obronnym z ośmioma wieżami.

Obecnie istniejąca katedra z XI w. została wzniesiona w układzie kopułowo-krzyżowym, typowym dla gruzińskiego budownictwa sakralnego. Do budowy użyto żółtego piaskowca. Fasadę zdobią liczne płaskorzeźby. Płaskorzeźba na ścianie północnej przedstawiająca prawe ramię z dłutem w dłoni opatrzona jest napisem: „Ramię Arsukidzego, sługi bożego, niech mu będzie przebaczone”. Napis na ścianie wschodniej głosi: „Kościół święty został wzniesiony ręką uniżonego sługi Arsukidzego. Niech jego dusza zazna spokój, Mistrzu”.

Katedra była wielokrotnie odnawiana i przebudowywana.

Ściany wewnętrzne katedry pokryte były freskami, lecz w 1830 z okazji pobytu cara Mikołaja I freski pokryto tynkiem. Część z nich udało się wydobyć spod tynku, m.in. wizerunki bestii apokaliptycznych i znaków zodiaku.

Ikony stanowią kopie oryginałów, przechowywanych w muzeum państwowym Gruzji.

Chrzcielnica na prawo od wejścia pochodzi z IV w.

  1. Katedra Sioni w Tbilisi pełniła równolegle tę samą funkcję.

Literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • Szałwa Amiranaszwili: Sztuka gruzińska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973
  • David Marshall Lang, Dawna Gruzja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972
  • Натроев А. Мцхет и его собор Свэти-Цховели. Историко-археологическое описание. 1900