بين ٢.٥ و٣ لأن الموضوع حلو وكان ممكن يطلع بصورة ممتعة زي كتاب جيري بروتون عصر النهضة لكن هنا الموضوع كان تقريري زيادة عن اللزوم وبتندمج معاه بصعوبة لكنبين ٢.٥ و٣ لأن الموضوع حلو وكان ممكن يطلع بصورة ممتعة زي كتاب جيري بروتون عصر النهضة لكن هنا الموضوع كان تقريري زيادة عن اللزوم وبتندمج معاه بصعوبة لكن فيه مواضيع لفتتني وأنا بقرا كتير زي الصوفية وتأثيرها على المسيحية الأوربيةوزي الادب العربي خصوصا في الأندلس والهامه لأدب أوربا وفي طبعا مواضيع اتكتبت بطريقة متساعدش اني اركز معاها خصوصا التاثير العلمي والرياضي وحاجات تانية مش فاكراها
كتاب مبهر، لم اتوقف عن التفكير والتحدث عنه لأيام متواصلة بعد قراءته، بل كان مصالحة لي مع السلسلة التي تخذلني بشكل نموذجي كل مرة ومع ذلك أعود إليها بسب
كتاب مبهر، لم اتوقف عن التفكير والتحدث عنه لأيام متواصلة بعد قراءته، بل كان مصالحة لي مع السلسلة التي تخذلني بشكل نموذجي كل مرة ومع ذلك أعود إليها بسبب العناوين التي تغري بمدخل جيد، هذه المرة كان كتابًا لا غبار عليه.
يبدو الكتاب وكأنه اعتذار متأخر عن إنكار فضل الشرق والعالم غير الغربي بمختلف مكوناته على أوربا في عصر النهضة، وبدرجة أوضح العالم الإسلامي نظرا للقرب الجغرافي من أوربا وبالتأكيد لقيام الأندلس في أوربا نفسها، فيعيد المؤرخ البريطاني كتابة عصر النهضة من جديد بمنظور أشد اتساعًا مما يظنه الغرب فلا ترى انفصالا بين أي من سمات عصر النهضة وبين العصر الذهبي للحضارة الإسلامية والعربية، في بداية الكتاب توجد لوحة من أبرز آثار عصر النهضة اعتمد عليها الكاتب في توضيح التأثير والتأثر بين حضارات العالم آنذاك ..
"وفي الفلك والجغرافيا كان للباحثين العرب فائدة استثنائية في ترجمة أهم أعمال عالم الكونيات اليوناني بطليموس اذ ترجم كتاباه "المجسطي" و"الجغرافيا" من اليونانية إلى العربية وتعرضا للنقد ثم تمت مراجعتهما في توليدو وبغداد وسمرقند " " وتأسس واحد من أهم مراكز الفلك والرياضيات العربية في مرصد مراغة في بلاد فارس في منتصف القرن الثالث عشر وكانت الشخصية البارزة فيه هي نصير الدين الطوسي، الذي ادخل كتابه في علم الفلك الذي يحمل اسم" تذكرة في علم الحياة" تعديلات على عمل بطليموس المتناقض عن حركة الأجرام السماوية... ولم يكن أحد يبحث عن التأثير العربي على العلم في عصر النهضة، لأن الافتراض العام كان أنه لا يوجد أي تأثير. "
لا يكتمل الحديث عن الجغرافيا والملاحة دون ذكر أسد البحار، لم يكتب المؤرخ هنا اسمه وانما حكى عن عبقريته وما قدمه مشيرا اليه بالملاح العربي اشهر ربابنة زمانه، وبرغم ان ابن ماجد لا يحتاج إلى التصريح باسمه، إلا أني كمعجبة قديمة بالرجل بحثت عن اسمه عند ذكر قصته، وبالطبع جرت علي العادة فقرأت الفاتحة لابن ماجد كما يفعل راكبي البحر من زمن طويل..
أحد أمتع واجمل المواضيع بالنسبة لي في الكتاب كان الحديث عن أدب عصر النهضة وتحديدا عن قراءة شكسبير من خلال عصر النهضة، وكيف يمكن رؤية الكثير من اعماله كمرآة لما كان في هذا العصر، أظنني سأعيد قراءة الكتاب مرة أخرى بعد قراءة عدد أكبر من مسرحيات شكسبير..
كتاب ممتاز وممتع حقيقة، أما النجمة الناقصة لأن موضوع الصراعات الدينية الكنسية في أوربا كانت به تفاصيل كنسية لم أفهمها جيدا. ...more
الكتاب هو دراسة علمية متخصصة وجهد كبير للدكتور عقل صلاح والأستاذ والروائي كميل أبو حنيش كلاهما مناضل فلسطيني كان الأول أسيرا في سجون الاحتلال لسنوات قالكتاب هو دراسة علمية متخصصة وجهد كبير للدكتور عقل صلاح والأستاذ والروائي كميل أبو حنيش كلاهما مناضل فلسطيني كان الأول أسيرا في سجون الاحتلال لسنوات قبل تحريره، والثاني معلوماتي أنه لازال بالأسر حتى وقت نشر الكتاب..
بما أن هوية أي دولة هي أساس شرعية وجودها، فهل هوية إسرائيل: دولة ديمقراطية كما تدعي أم قومية أم دينية يهودية؟
يقدم الكتاب قراءة وتحليل لأزمة الهوية والتناقضات داخل المجتمع الصهيوني، والصراعات الإثنية والثقافية داخله والتي تلغي فكرة الهوية الوطنية المقام عليها أسطورة أخرى هي ان فلسطين وطنا تاريخيا لليهود، ويبرز التناقض الذي يتزايد بين علمانيتها والأساس الديني الذي قامت عليه الحركة الصهيونية.
يناقش الباحثان تناقضا آخر هو وصف إسرائيل نفسها بالديمقراطية الوحيدة بالشرق الأوسط والذي يتنافى مع الطبيعة الاستعمارية للمشروع الصهيوني منذ بدايته، برغم وجود المحرقة النازية كذريعة لصرف الانتباه عن كون إسرائيل بقية من قذارات الاستعمار الغربي
الفصل الأول يمثل إطار نظري ومفاهيمي عام لمعنى الهوية وما يرتبط بها من مصطلحات وألفاظ وبرغم أني قرأته كاملا إلا أن تجاوزه لن يمثل عقبة أمام فهم الكتاب.
يأتي الفصل الثاني لتفنيد التناقضات بين المفاهيم التي تصف بها إسرائيل هويتها وهي (الصهيونية،القومية،الديمقراطية،اليهودية)
والفصل الثالث يتناول النزاعات والتصدعات الداخلية بإسرائيل.
أما الفصل الرابع بعنوان يهودية الدولة الإسرائيلية فهو يتناول دورها في خدمة الاستعمار، وكيف استغل الآباء المؤسسين العلمانيين بالأساس كلمة دولة يهود عندما كانت في خدمة مصالحهم، واستخدموا مصطلح يهودية الدولة في حالات أخرى دون اهتمام حقيقي بالفرق بين المعنيين طالما يتم تلفيق ما يناسب أهداف السياسة الإسرائيلية
الفصل الخامس عن المستقبل المتوقع لإسرائيل في ظل عنصريتها الداخلية التي لم يتخلص منها اليهود بقدومهم لفلسطين حيث احتفظت كل جماعة اثنية بهويتها المختلفة والتي ترفض التخلي عنها في إطار هوية يهودية مزعومة، فلا يرى اليهودي الاشكنازي القادم من الاتحاد السوفيتي أي رابط بينه وبين يهودي الفلاشاه القادم من إثيوبيا.
يؤكد الباحثان أن التصدع الداخلي والازمات الإثنية لن تؤدي لانهيار الدولة الإسرائيلية في ظل سياسة إيجاد الفزاعة الخارجية التي يتمكن السياسيون من توجيه المستوطنين للاحتماء بإسرائيل خوفا منها فيتم تأجيل النزاع الداخلي او غض الطرف عنه بسبب الخوف من الفلسطيني بالخارج، لهذا يهم نتنياهو كثيرا وجود صواريخ بائسة تطبق من حين لآخر من غزة إلى القبة. وهذه المقاومة الفلسطينية استمراها وتقويتها وتجاوز أخطائها هي الأمل الوحيد لفلسطين والقادر الوحيد على تغيير المستقبل .
اقتباس: "لقد جرت في القرن الحادي والعشرين تحولات عميقة جدًا على صعيد الفكر الإنساني، ولم يعد يقبل بالاعتقادات والأيديولوجيات المنغلقة والمتعفنة، فلقد أصبح العالم سائلًا من دون أي مرجعيات، وهذا النهر الجارف من التحولات سيجرف معه كل التكايا والأفكار الكرتونية والخشبية، وبعد أن تتلاشى الأمواج الهادرة ويتراجع منسوب الفيضان فلن يبق من الوادي سوى الأحجار الصلبة المتمثلة بالقيم والأخلاق والإنسانية. لقد احتاجت اليهودية إلى أكثر من ألفي عام لتجسيد حلم ظل يكبر ويتضخم، وبعد إتمام إقامة دولة إسرائيل تكون اليهودية قد استنفدت دورها التاريخي، ولم يتبقَّ لها سوى مهمة أخيرة في ربع الساعة الأخيرة ألا وهي بناء الهيكل، ومن سخرية أقدار تاريخها وتاريخ هذا العالم أننا سنشهد هذا الفصل من المسرحية، ثم بعد ذلك يسألهم التاريخ ماذا هنالك بعد؟ فلقد خبرت الشعوب والأديان هذه المحاولات العبثية والمتخلفة ولم تعد اليهودية شيئًا مهمًا أو مقنعًا، وإذا نجحت المهمة فإن التاريخ لن يمنح فرصة أخرى لمثل هذه الهرطقات فلن يكون هنالك صخرة سيزيف جديدة لليهودية، وإنما على رأس قمة الجبل في الجهة المقابلة سيهوي سيزيف وصخرته إلى الهاوية بعد أن اكتشف عقم القيمة وجفافها، وانعدام قيمتها وغايتها، فاليهودية وصلت إلى قمة إفلاسها وذروة تعفنها من الداخل، ولن تلبث إلى أن تتفسخ وتدوي رويدًا رويدًا ولن يتبقى منها سوى هيكلها العظمي." Mon, 4 Dec, 2023 ...more
3,5 stars تحت اسم مستعار هو خالد رأفت كتبت مي زيادة بعض مقالاتها وردودها على الصحف والكتّاب في الشرق والغرب، صفحات في اللغة والآداب والفن والحضارة أخ3,5 stars تحت اسم مستعار هو خالد رأفت كتبت مي زيادة بعض مقالاتها وردودها على الصحف والكتّاب في الشرق والغرب، صفحات في اللغة والآداب والفن والحضارة أخيراً أرضيت فضولي وقرأت لمي، تلك امرأة ظلمها صيت رجال صالونها الأدبي عندما حصروها وحاصروها في قصائد حبهم ورسائل عشقهم ( والتي لا تحتملها أحشائي بصراحة )، والآن أفهم سبب إعجابهم وانبهارهم بها..
من قبل حاولت تخمين طريقة كتابة مي زيادة هل هي شاعرية حالمة مفرطة في الرقة كبطلات الافلام والروايات المصرية في القرن العشرين، أم ثائرة منفعلة بما لا تبديه قسمات وجهها؟
كانت التجربة مختلفة عما تصورت، وجدت كتابتها لطيفة وذكية ذات طابع ساخر خفي، تجيد الرد على أفكار كبار الكتاب في الشرق والغرب عندما يأتي الحديث عن اللغة والفن والتحديث الذي كان موضوع العصر وقتها، ولغتها رائعة ولكن لا أظن هذا يحتاج لتعريف، مي كانت تكتب في فترة صحوة مصرية كان يشعر من عايشوها أنهم امتلكوا مستقبلهم بشكل كامل، وبتفاؤل بالمستقبل القومي،بالطبع كانت القومية والاشتراكية صرحا من خيال فهوى بكل أحلام كتّابه..
تحدثت مي عن أسباب بقاء اللغة العربية حية وعن موت لغات أخرى، وعن الشعر العربي القديم والشعر الغربي وناقشت قيمة المجمع اللغوي ودوره وردت على آراء غربية ترى تأخرًا في الاحتفاظ بالفصحى في الكتابة، و الكثير من الردود والآراء..
ولكن ما عاب التجربة بالنسبة لي أنها كتابة محكومة بزمنها، كأن تقرأ نقاش بين أناس في عالم لا يشغلك أو قضاياه غير قضاياك أو أن الأحوال فقط تبدلت، ليس سيئا بالتأكيد أن تكون مقالاتها ترد على عناوين "الإيجيبشن ميل" أو على كاتب أو عالم غربي كان معروفًا وقتها لكن هناك كتب أخرى تتجاوز زمنها ولا تتأثر أفكارها حتى بمرور قرن من الزمان..
كتاب جيد جدًا وتجربة مختلفة أحببتها إجمالاً.. بإمكان مقالات مي زيادة إرسالك في رحلة زمنية لبدايات القرن العشرين وتطلعك على ما كان قائما بساحتها الأدبية آنذاك.
اقتباس:
❞ أما كلمة «آبلا» التي يظهر أنك مستاء منها بوجه خاص، فأظنها مترجمة عن الاصطلاح الإفرنجي. ذلك أن في مدارس الراهبات تنادي التلميذات معلماتهن الراهبات باسم «يا أختي»Ma sœur. فبماذا تنادي التلميذة معلمتها في المدرسة المصرية؟ إن كلمة «يا أختي» «يا أخي» شائعة بين الشرقيين شيوعًا لم يألفه الأوروبيون، والفتاة الشرقية كثيرًا ما تنادي رفيقتها بالدراسة وصويحبتها باسم الأخت، فإذا استعملت هذا الاصطلاح لمخاطبة معلمتها، فأي فرق تضع إذن بين معلمتها ورفيقتها؟! فاهتدوا إلى كلمة «آبلا»، وهذه اللفظة التركية ومعناها «الأخت الكبيرة» تفي هنا بالمراد؛ إذ ليس فيها تصلب كلمة «معلمتي»، ولا عبودية كلمة «سيدتي»، وليس فيها الدالة والألفة التي تلازم كلمة «أختي» العربية، بل هي جاءت مزيجًا معتدلًا من الدالة والاحترام، وكلاهما ضروري بين تلميذة ومعلمتها. ولكن إذا جاز استعمال هذه اللفظة وسواها مما لا مقابل له في العربية (وهذا لا ينقص من شأن اللغة على الإطلاق)؛ فلا مسوغ لاستعمال الكلمات التي عندنا ما هو في معناها خيرٌ منها وأوضح. منها كلمة «تنت» الفرنساوية التي تعني: العمة والخالة بلا تمييز، بينا هي عندنا أبين آصرة وأجلى تعريفًا. و«الفاميليا» تستطيع أن تكون «العائلة» دون أن تتبلبل الألسن وتضل الأفهام. و«هاو آر يو، شير أَمِي؟» يمكنها أن تكون «كيف حالك يا صديقي العزيز؟» أو باللغة العامية اللطيفة «ازيك يا أخي؟» دون أن يرى أحد مكروهًا في عزيز لديه. «وتري بيان»، أو «أول رايت» في وسعها أن تكون «حسنًا جدًّا» أو «كويس خالص» دون أن يضحي أحد بميل من ميوله، ودون أن يتنازل عن رأي من آرائه، ولكنه يكون بذلك أحسن ذوقًا، وأوفى وطنية، وأكرم قومية. ❝
طالما تساءلت إن كان هناك كتاب فكري مؤسس واحد فقط بإمكاني أن أنصح به شخص لا أعرفه، التقينا بطريقة عرضية في أي مكان بالعالم.. (هذا هو الكتاب المناسب) ك طالما تساءلت إن كان هناك كتاب فكري مؤسس واحد فقط بإمكاني أن أنصح به شخص لا أعرفه، التقينا بطريقة عرضية في أي مكان بالعالم.. (هذا هو الكتاب المناسب) كان هذا ما شعرت به بعد قراءة أكثر من نصف الكتاب. الإسلام بين الشرق والغرب كتاب بعد قراءته لا تعود الأمور كما كانت، انتهيت منه ولم أنته من التفكير وطرح الاسئلة.
يبدأ الكتاب بمقدمة المفكر الكبير د/ عبد الوهاب المسيري وهي مقدمة شاملة مكثفة لمحتوى الكتاب، أثناء متابعة تحديثات القراءة لأعمال بيجوفيتش عند صديقتي رحمة ( من شجعتني على قراءته ورتبت لي القائمة) لم أكن قد سمعت بالرجل من قبل، وكانت هذه بداية معرفتي به وبعدها في خلال متابعتي لمحاضرات المسيري على يوتيوب والتي لا أمل منها ومع ذلك لم أبدأ بقراءة أي من مؤلفاته بعد. وجدت محاضرة بعنوان اللحظات الفارقة في تاريخ علي عزت بيجوفيتش.. https://www.youtube.com/watch?v=ysH-6... تذكرت الاسم مجددًا وتأثرت بالمحاضرة وقررت قراءة هذا الكتاب. تلك اللحظة الفارقة: متى أصبح الإنسان إنسانا؟
بعد مقدمة عبد الوهاب المسيري تأتي مقدمة المترجم محمد يوسف عدس وتفاجئت من جمال الترجمة عندما يكون المترجم مثقف شغوف بما يقوم به تخرج الترجمة بمثل ذلك الجمال، بالرغم من صعوبة الكتاب التي واجهتها أثناء القراءة لكن سلاسة الترجمة جعلت تدفق الافكار يمر بسهولة دون العوائق الشائعة عند الترجمة للعربية عن كتاب مترجم للغة أخرى.
-في المراجعة نظرة سريعة على محتوى الكتاب أحاول بها تذكير نفسي بخطوات هذه الرحلة الرائعة، تعمدت ذكر عناوين مباحث كل فصل لأنها فاجأتني عند مطالعة فهرس الكتاب، فلم أفهم سابقًا مقصد عنوان الكتاب أو ما قد يشتمل عليه، فكانت تلك العناوين الصغيرة الفرعية بتنوعها وجاذبيتها عامل أساسي في تشجيعي على قراءة الكتاب.
يناقش الكتاب في قسمه الأول الدين بصفة عامة ومن خلال تصنيف علي عزت بيجوفيتش في كتابه يشير المصطلح إلى الدين المجرد الروحي ويفرق بينه وبين مفهوم الإسلام ويخصص القسم الثاني من الكتاب لتناول الإسلام وثنائيته.
-من خلال مفهوم شديد البساطة هو «التضحية» يوضح بيجوفيتش تناقض مذاهب المادية والنفعية مع ذاتها فإن كانت طبيعة الإنسان مادية فلماذا تضحي؟ وباسم ماذا تكون التضحية؟ وإذا أخذنا بالمادية فالتضحية هنا تصرف غير مفهوم لا يحقق أي مصلحة. -يحاول الكتاب الإجابة عما إذا كان هناك دور للإسلام في تشكيل العالم الحاضر، وما هو موقف الإسلام من الصدام الأيديولوجي الهائل.
الفصل الأول: الخلق والتطور: يتناول العناوين التالية (داروين ومايكل أنجلو، المثالية الأصلية، ازدواجية العالم الحي، معنى الفلسفة الإنسانية) هل الانسان مفصل على طراز داروين والكون مفصل على طراز نيوتن؟
-يقارن بيجوفيتش بين إنسان داروين اللاشخصي الخالى من الضمير والروح، وبين إنسان مايكل أنجلو في لوحاته التي تمثل تاريخ الإنسان منذ هبوطه إلى الأرض حتى يوم القيامة.
-قضية الخلق والحرية: يرى بيجوفيتش أننا إذا قبلنا فكرة خضوع الإنسان للطبيعة التي تحدد جميع أفعاله سلفا وأن هذا الإنسان لا حرية له في هذه الحالة ليس من الضروري وجود إله. لكن إذا سلمنا بحرية الإنسان ومسئوليته عن أفعاله نكون معترفين أردنا أم لم نرد بوجود الله فالحرية لا يمكن أن توجد إلا بفعل الخلق.
-تعثرت في فهم الجزء الذي يتناول ازدواجية العالم الحي لاحتوائه على آراء وحجج علماء بيولوجيا متخصصين، وما توصلت له فقط أن الكون والمادة وقوانيين الطبيعة تسير وفق آلية مغايرة لطريقة الحياة البشرية.
الفصل الثاني: الثقافة والحضارة (الأداة والعبادة، انعكاس ازدواجية الحياة، التعليم والتأمل، التعليم التقني والتعليم الكلاسيكي، الثقافة الجماهيرية، الريف والمدينة، الطبقة العاملة، الدين والثورة، التقدم ضد الإنسان، تشاؤم المسرح، العدمية) تتلخص فكرة هذا الفصل عند بيجوفيتش في أن كل ثقافة هي بالضرورة مؤمنة وكل حضارة كافرة، ويوضح الاختلافات بينهما فالثقافة تشتمل على الدين والفن والأخلاق والفلسفة، وهي معنية دائما بعلاقة الإنسان بالسماء "التي هبط منها". أما الحضارة فهي العلاقة المادية بين الإنسان والطبيعة وتأثير الذكاء على الطبيعة والعالم الخارجي. موضوع التأمل: يُعنى التأمل بأسئلة الإنسان أمام ذاته، من خلال مقارنة بين العالِم من جهة والراهب والشاعر والمفكر والفنان من جهة أخرى نجد العالم يدرس ويختبر ويقارن ليصمم طائرة بينما يتأمل الشاعر والمفكر والراهب والفنان ويحاول الوصول إلى الحقيقة الكبرى ، السر الوحيد الأكبر. التعليم -وحده- بدون أخلاق أو تـأمل لا يرقى بالناس ولا يجعلهم أكثر حرية ويشهد تاريخ الإمبريالية بذلك. فلم يؤثر مستوى تعليم الغزاة على أساليبهم وانما ساعد فقط في كفاءتهم بالغزو.
الفصل الثالث: ظاهرة الفن (الفن والعلم، الفن والدين، الفن والإلحاد، العالم المادي للفن، دراما الوجه الإنساني، الفنان وعمله، الأسلوب والوظيفة، الفن والنقد) في العلم والفن يكمن جوهر الاختلاف بين نيوتن نبي الكون الآلي، وبين شكسبير الشاعر الذي يعرف كل شيء عن الإنسان. في قضية الفن والإلحاد يأخذ بيجوفيتش الشعب الروسي نموذجا فبينما الحكومة السوفيتية كانت تعادي الدين والفن كان الشعب ممتلئ بمشاعر دينية وفنية ووجد اهتمام هائل وهستيري بالأدب «فمع الإلحاد القهري يصبح الفن بديلا للدين».
الفصل الرابع: الأخلاق(الواجب والمصلحة، النية والعمل، التدريب والتنشئة، الأخلاق والعقل، العلم والعلماء أو «كانتْ» ونقداه الاثنان: *يقصد نقد العقل الخالص ونقد العقل العملي، الأخلاق والدين، الأخلاق وما يسمى بالمصلحة المشتركة، الأخلاق بدون إله) «يوجد ملحدون على خلق ولكن لا يوجد إلحاد أخلاقي».
- إن الفضيلة والسلوك الأخلاقي غالبا لا ينتج عنهما منفعة مادية ملموسة وبذلك لا يكون للسلوك الأخلاقي معنى إلا في وجود الله والحياة الخالدة التي تجعل لهذا العمل المعنوي قيمة. وإلا كان الدفاع عن الفضيلة والمبادئ والضعفاء مجرد تعصبات لا قيمة لها.
الفصل الخامس: الثقافة والتاريخ(الإنسانية الأولى، الفن والتاريخ، الأخلاق والتاريخ، الفنان والخبرة) «الثقافة لا تطور فيها، والإنسان هو العنصر الثابت في تاريخ العالم». موضوع الثقافة هو سؤال عن معنى الحياة، أما الحضارة فهي سؤال عن كيف نحيا هذه الحياة. من وجهة نظر الحضارة كل عصر قد تطور عن العصر الذي يليه أما من وجهة نظر الفن ففنون العصر الحجري القديم أكثر أصالة من فنون العصر الحجري الحديث الفن مستقل عن الزمن وكذلك الدين والأخلاق. -يرى بيجوفيتش العصور الوسطى بنظرة مختلفة تماما عما اشتهرت به، فهل العصور الوسطى الأوروبية كانت حقا عصور ظلام وتعاسة عامة؟! يذكر بيجوفيتش أهل تلك العصور وكيف تمتعوا بصحة باطنية وقوة روحية، وأبدعوا أعمالا كبرى في الفن وامتزج عندهم الدين بالفلسفة.
-تذكرت بعد قراءة وجهة نظر بيجوفيتش هذه، ما سمعته مرة للمهندس أيمن عبد الرحيم عندما وصف الخلافة الراشدة وكيف أن تحققها ليس بالضرورة يتوازى مع حدوث تطورات حضارية ظاهرة وضرب مثلا بعهد سيدنا عمر بن الخطاب كمثال للعدالة السائدة والارتقاء الروحي للنفس الإنسانية وفي نفس الوقت كانت فترة من أصعب الفترات من الناحية الاق��صادية والحضارية وأقلها رخاءا ماديا.
الفصل السادس: الدراما والطوبيا (المجتمع المثالي، الطوبيا وال��خلاق، الأتباع والهراطقة، المجتمع والجماعة، الشخصية والفرد الاجتماعي، الطوبيا والأسرة) يفند بيجوفيتش في هذا الفصل نموذج الوهم الساذج للطوبيا السياسية بادئا بجمهورية أفلاطون غير الإنسانية وصولا إلى الشيوعية الماركسية التى لا ترى إلا وفرة السلع والمتاع المادي. -يغلب على الفصل التحليل الإحصائي لبيانات توضح بشكل كبير وتسهل فهم وجهة نظره في الطوبيا وعلاقتها بالمتغيرات التي سبقت الإشارة لها.
القسم الثاني: الإسلام: الوحدة ثنائية القطب، الفصل الأول: موسى وعيسى ومحمد( هنا والآن، الدين المجرد، قبول المسيح ورفضه) يتناول دور الأديان الثلاثة في تاريخ الإنسانية، فاليهودية معنية بإقامة جنة أرضية، والمسيحية بمثالية العهد الجديد التي لفتت الروح الإنسانية إلى نفسها، والإسلام بموقفه الوسط.
الفصل الثاني: الإسلام والدين (ثنائية أعمدة الإسلام الخمسة، دين يتجه نحو الطبيعة، الإسلام والحياة) من خلال مفهوم النظام الثنائي تناول بيجوفيتش أركان الإسلام إضافة إلى الجانب الروحي في الصلاة هناك الوضوء والحركات تمثل الجانب العقلي، الزكاة الإسلامية تتضمن جانبا اجتماعيا وإنسانيا فهي لا تقتصر على نقل ملكية من يد إلى أخرى أكثر احتياجا وإنما تعزز التضامن والنية من وراء هذا التضامن وإن لم تكن هناك أهمية لهذا الجانب الباطني لما وجدنا فقراء في المجتمعات الثرية.
الصوم: يبين بيجوفيتش كون الصوم في الإسلام ليس مجرد مسألة شخصية وإنما التزام اجتماعي يمارس في مختلف الطبقات على السواء. الحج: هو شعيرة دينية وتجمع سياسي ومعرض تجاري هو كل في واحد في صيغته الإسلامية. -الإسلام والثنائية التكاملية: ما بين رؤية مادية متمثلة في الاشتراكية وأخرى دينية مجردة تقدم خلاصا روحيا كما في المسيحية، هناك رؤية ثالثة تعترف بالثنائية الإنسانية بين الروح والجسد وهذه هي الرؤية الإسلامية.
الفصل الثالث:الطبيعة الإسلامية للقانون (جانبان للقانون،العقاب وحماية المجتمع) - من أهم وأمتع فصول الكتاب خاصة تحليله للعقوبة. القانون عند الماركسين هو إرادة الطبقة الحاكمة ويرى بيجوفيتش تعارض هذا المبدأ الذي يؤْثِر القوي وحده بالحقوق تعارضا تاما مع القانون الذي هو وسيلة الضعيف في مواجهة القوي ويقول عن ذلك «أما القانون الذي يعطي المواطن حق التصفيق وتمجيد الطبقة الحاكمة فليس قانونا بل مسخرة». فكرة العقوبة وفكرة حماية المجتمع..تقوم العقوبة على الاعتراف بحرية الإنسان وقدرته على الاختيار بين الخير والشر أما فكرة حماية المجتمع تقوم على تطهير وتنظيف المجتمع من عنصر غير مرغوب فيه. هدف العقوبة ليس التعويض أو الوقاية أو المنع، هدف العقوبة لا يشترك مع هذا العالم في شيء، فهدفها هو إعادة التوازن الأخلاقي الذي أخل به ارتكاب الجريمة.
الفصل الرابع: الأفكار والواقع(ملاحظات تمهيدية، عيسى والمسيحية، ماركس والماركسية، الزواج، نوعان من المعتقدات الخرافية) «إن الدين الذي يريد أن يستبدل التفكير الحر بأسرار صوفية، والحقيقة العلمية بعقائد جامدة، والفاعلية الاجتماعية بطقوس، لا بد أن يصطدم بالعلم» - نظريا فقط يمكن أن يثبت الدين المجرد والطوبيا على حالها أما عند الممارسة العملية يتم تقديم التنازلات وتاريخ المسيحية شهد تحويل الدين المجرد إلى مؤسسة كنسية، وإقرار الزواج بدلا من العفة وقبول الملكية الشخصية. وبنفس الطريقة قبلت المادية والماركسية مبادئ إنسانية ومعنوية. -التطور عند ماركس حتمي ويتجاهل برنامج الحزب الشيوعي حقيقة اختلاف الدول اقتصاديا واجتماعيا، واضطراب هذا التفسير الماركسي يتجلى في حقيقة ظهور الحركات الشيوعية في غير الأماكن التي كان من المفترض أن تحدث بها. الزواج: وحد الزواج الإسلامي بثنائيته بين نوعين من الزواج (المقدس في المسيحية- عقد اتفاق في المادية).
الفصل الخامس:الطريق الثالث خارج الإسلام (العالم الأنجلوسكسوني، التسوية التاريخية والديمقراطية الاشتراكية) -الطريق الثالث/الوسط يبدو صعبا وغير قابل للتحقيق في المجتمعات حادة الاستقطاب ما بين يمينية مسيحية ويسارية ماركسية. أما في انجلترا هناك اتجاه نحو الطريق الثالث على مستوى الفكر والمشاعر يتناول هنا خبرة انجلترا في التاريخ بنظرة مستقلة عن بقية أوروبا وشبه بين ظهور انجلترا والروح الأنجلوسكسونية في الغرب بظهور الإسلام في الشرق، في القارة الأوروبية ككل أن تكون عالما تجريبيا معناه أن تكون ملحدا أما في انجلترا جعل "جون لوك" أبو المنهج التجريبي اللهَ في مركز نظريته الأخلاقية.
نظرة أخيرة:- التسليم لله التسليم لله أو التمرد- إجابتان مختلفتان للسؤال نفسه. هل القدر موجود؟ وأي شكل يتخذ؟ دعنا ننظر في حياتنا لنرى ماذا تبقى من خططنا العزيزة على أنفسنا وما بقي من أحلام شبابنا، ألم نأت إلى هذا العالم بلا حول منا ولا قوة؟ ثم واجهنا تركيبتنا الشخصية، ومُنحنا قدرا من الذكاء قل أو كثر...وفي ظروف جغرافية وتاريخية لم يتم استشارتنا بشأنها، كم هي محدودة تلك التي نسميها إرادتنا. وكم هو هائل وغير محدود قدرنا!
-أخيرا وليس آخرا هناك الكثير من الاقتباسات الجميلة من هذا الكتاب أتركها بالاسفل لأعود لها من حين لآخر ولمن يحب الاطلاع على أسلوب كتابة هذا المفكر الكبير.
كان على الإسلام الذي يحتل موقعا وسطا بين الشرق والغرب أن يصبح على وعي برسالته الخاصة.. وكما كان الإسلام في الماضي «الوسيط» الذي عبرت من خلاله الحضارات القديمة إلى الغرب فإن عليه اليوم مرة أخرى –ونحن في عصر المعضلات الكبرى والخيارات- أن يتحمل دوره « كأمة وسط » في عالم منقسم ذلك هو معنى الطريق الثالث، طريق الإسلام.
إن الإنسان لا يسلك في حياته كابن للطبيعة بل كمغترب عنها.شعوره الأساسي هو الخوف،إلا أنه ليس خوفا بيولوجيا كذلك الذي يستشعره الحيوان، إنما هو خوف روحي كوني بدائي موصول بأسرار الوجود الإنساني وألغازه. وقد أطلق عليه مارتن هيدجر «العامل الخالد الأزلي المحدد للوجود الإنساني». إنه خوف ممتزج بحب الاستطلاع والإعجاب والدهشة والنفور، تلك المشاعر المختلطة التي تكمن، على الأرجح، في أعماق ثقافتنا وفنوننا كلها
الفن ممكن فقط إذا كان الإنسان مختلفا عن الطبيعة، اذا كان غريب فيها، إذا كان هوية متميزة فكل الفنون تحكي قصة متصلة لغربة الإنسان في الطبيعة.
إن ظاهرة الحياة الجوانية أو التطلع إلى السماء -وهي ظاهرة ملازمة للإنسان غريبة على الحيوان- هذه الظاهرة تظل مستعصية على أي تفسير منطقي ويبدو أنها نزلت من السماء «نزولا حرفيا» ولأنها ليست نتاجا للتطور، فإنها تقف متعالية عنه مفارقة له.
المعنى النهائي للفن أن يكتشف الخصوصية الإنسانية في الناس الذين أساءت إليهم الحياة، وأن يكشف عن النبل الإنساني عند أناس صغار منسيين في خضم الحياة- وباختصار أن يكشف عن الروح الإنسانية المتساوية القيمة في جميع البشر. وكلما كان وضع الإنسان متدنيا في الحياة، فإن اكتشاف نبله يكون أبلغ إثاره. وفي هذا تكمن القيمة الحقيقية للأدب الروسي الكلاسيكي. كذلك يبرز الأدب الفرنسي بالمثل هذه الناحية في شخصيات أدبية كشخصيات «كوازيمودو» و«فانتين»و «جان فالجان».
إن لجوء الماديين إلى الإنسان بدلا من الرجوع إلى الله يبدو غريبا في ضوء ما أكده ماركس نفسه عندما قال: إن الأمل في الإنسانية المجردة وهم لا يقل عن الوهم الديني الخالص.
ففكرة أن تكون الجنة هنا على الأرض فكرة يهودية في أساسها سواء من ناحية خصائصها أو من ناحية أصلها. إن نمط التاريخ اليهودي في ماضيه وحاضره مصدر جاذبية قوية لجميع المقهورين، وأصحاب الحظ العاثر في كل زمان وقد تبنى القديس أوغسطين هذا النمط للمسيحية كما تبناه ماركس للاشتراكية.
يتناول القرآن الغرائز متفهما لا متهما. ولحكمة ما سجدت الملائكة للإنسان، ألا يتضمن هذا السجود تفوق ما هو إنساني على على ما هو ملائكي، كما أن الدراما أكثر حقيقة من المثل العليا المجردة. ليس الناس كائنات نبيلة حلوة الشمائل، إنما هم فحسب مهيأون لفعل الخير. إن لهم أبدانا وفيهم غلظة وتتجاذبهم الرغبات والمغريات من أقطارهم. وتحت تأثير رغبة شاذة أن تجعل الناس كائنات معصومة من الخطأ خالية من الإثم تحققنا فجاة أننا -بدلا من ذلك- حصلنا على شخصيات زائفة حساسة شاحبة..كائنات غير قادرة على فعل شر ولا خير. إننا عندما نفصل الناس عن أمهم الأرض نفصلهم عن الحياة، وحيث لا توجد حياة لا توجد فضيلة أيضا.
عند داروين في الصراع من أجل البقاء لا يفوز الأفضل بالمعنى الأخلاقي وإنما الأقوى والأكثر تكيفا هو الذي يفوز. ولا يؤدي التقدم البيولوجي-هو الآخر- إلى سمو الإنسان باعتباره أحد مصادر الأخلاق. فإنسان داروين قد يصل إلى أعلى درجات الكمال البيولوجي (السوبرمان) أو الإنسان الأعلى ولكنه يظل محروما من الصفات الإنسانية، ومن ثم محروما من السمو الإنساني. فالسمو الإنساني لا يكون إلا هبة من عند الله.
من أجل ذلك نعاقب الإنسان الحر...فالإنسانية هي التأكيد على الإنسان باعتباره كائنا حرا مسئولا. ولا شيء يحط من قدر الإنسان أكثر من الادعاء بعدم مسئوليته. إن الإنسان مسئول أما الحيوانات والأشياء فليست مسئولية.
فلكي ندرك حقيقة وضعنا في هذا العالم يعني أن نستسلم لله، وأن نتنفس السلام، وألا يحملنا الوهم على أن نبدد جهودنا في الإحاطة بكل شيء والتغلب عليه. علينا أن نتقبل المكان والزمان اللذين أحاطا بميلادنا، فالزمان والمكان قدر الله وإرادته. إن التسليم لله هو الطريقة الإنسانية الوحيدة للخروج من ظروف الحياة المأساوية التي لا حل لها ولا معنى بدون تمرد ولا قنوط ولا عدمية ولا انتحار. إنه شعور بطولي (لا شعور بطل)، بل شعور إنسان عادي قام بأداء واجبه وتقبل قدره.
إن الإسلام لم يأخذ اسمه من قوانينه ولا نظامه ولا محرماته ولا من جهود النفس والبدن التي يطالب الإنسان بها ، وإنما من شيء يشتمل على هذا كله ويسمو عليه: من لحظة فارقة تنقدح فيها شرارة وعي باطني...من قوة النفس في مواجهة محن الزمان...من التهيؤ لاحتمال كل ما يأتي به الوجود... من حقيقة التسليم لله...إنه استسلام لله والاسم إسلام!
كتاب ممتاز يصلح كبداية لدخول عالم الفلسفة ينقسم لقسمين تاريخ الفلسفة وفروعها والقسم الثاني يناقش أهم النظريات الفلسفية..
الكتاب بدون مجهود أحمد أمين هكتاب ممتاز يصلح كبداية لدخول عالم الفلسفة ينقسم لقسمين تاريخ الفلسفة وفروعها والقسم الثاني يناقش أهم النظريات الفلسفية..
الكتاب بدون مجهود أحمد أمين هو كتاب جيد يستحق 3 نجوم ولم يطن واضحا كفاية ككتاب للعامة فلم يضع الكاتب تفسير للمصطلحات والكلمات الجديدة بالنسبة للقراء وهذا ما أبرز دور المترجم في الكتاب، الترجمة كما يجب أن تكون
ما بذله أحمد أمين من جمال ترجمة وهوامش وشروحات وفصل كامل أضافه للكتاب عن الفلسفة عند العرب جعل الكتاب يستحق عشر نجمات..
-الكتاب من ترشيح الصديق أحمد حامد الذي رتب لي خطة القراءة في الفلسفة....more
..يوصي أنيس منصور الذين يريدون الاقتراب من قلعة سارتر أن: «أيسر الطرق في الفلسفة الوجودية هو القراءة عن المذهب الوجودي، وبعد ذلك يجيء الاقتراب من الفل..يوصي أنيس منصور الذين يريدون الاقتراب من قلعة سارتر أن: «أيسر الطرق في الفلسفة الوجودية هو القراءة عن المذهب الوجودي، وبعد ذلك يجيء الاقتراب من الفلاسفة الوجوديين أما الذهاب إلى الفيلسوف الوجودي مباشرة فإنه صعب والأسهل أن نذهب إلى معارفه أو أصدقائه أو جيرانه» وبتطبيق هذا الكلام على الفلسفة ككل فهذا الكتاب هو بمثابة حديث من صديق وجار يعرف الفلسفة والفلاسفة ويحكي قصتهم بطريقة رائعة وممتعة وبها قدر كبير من الإلهام والعزاء وإن كانت بعض الأحداث مختلف على صحتها فسبق أن قرأت في قصة غاليليو أنه لم يقل «ولكنها تدور» ، هذه هي الملاحظة الوحيدة لي لأني لم أقرأ عن الفلاسفة إلا قليلاً لأعرف مدى صحة باقي الروايات، ولكن الكتاب في مجمله رائع وسلس، يبدأ من هيراقليطس الفيلسوف الذي خرج للبحث عن نفسه وقال سقراط عن شذراته «ما أروع الجزء الذي أفهمه فيها وما أروع الذي لم أفهمه أيضاً». - قصة فلاسفة ومفكرين ثاروا على الخرافات والأساطير التى سادت في العصور القديمة خاصة في المدن الإغريقية، ويتطور دور الفيلسوف فنرى جان جاك روسو وكتابه الذي مثل إنجيل الثورة الفرنسية، وصاحب رأس المال ماركس الذي رأى الأمل في البروليتاريا انتهاءا بفليسوف الوجودية جان بول سارتر الذي وُصف بأنه المعلم الأخير للفكر الغربي. في نهاية قصة كل فيلسوف يرشح الكاتب ما الذي يجب أن تقرأه للفيلسوف والذي كتب عنه وفي آخر الكتاب يضع قائمة من مئة كتاب تجعل منك فيلسوفا وبعدها يمكنك أن تقول دعوني اتفلسف! Mon, Jan 4, 2021...more
."عندما اجتمعنا للمرة الأولى قبل حوالي ثلاثة عشر أسبوعا، تحدثت عن متعة الفلسفة السياسية وأيضا عن خطورتها، ولكن كيفية عمل الفلسفة كما هو شأنها دائما هو."عندما اجتمعنا للمرة الأولى قبل حوالي ثلاثة عشر أسبوعا، تحدثت عن متعة الفلسفة السياسية وأيضا عن خطورتها، ولكن كيفية عمل الفلسفة كما هو شأنها دائما هو من خلال تغريبنا عن المألوف وزعزعة الفرضيات المبتوت فيها، حاولت أن احذركم من أنه بعد أن يصبح المألوف غريباً ويبدأ بالانعكاس والتأثير على ظروفنا فإنه لا يعود أبدا إلى وضعه السابق. آمل أن تكونوا قد واجهتم حتى الآن على الأقل شيئا من هذا القلق لأن هذا القلق ينشط التأمل النقدي والتحسن السياسي وربما حتى الحياة الأخلاقية أيضا.. وبذلك ينتهي النقاش في منحى، ولكنه يستمر في منحى آخر، سألنا في البداية، لماذا تتواصل هذه المناقشات على الرغم من أنها تقود إلى أسئلة مستحيلة الحل بشكل قاطع؟ يتلخص السبب بأننا نعيش بعض الإجابات على هذه الأسئلة طوال الوقت في حياتنا العامة والشخصية. لا يمكن تجنب الفلسفة حتى لو بدت أحيانا مستحيلة.. بدأنا بفكرة "كانط" عن أن الشكوكية توفر مكاناً مريحاً للمحاكمة العقلية البشرية حيث يمكن تأمل التساؤلات العقائدية، ولكنها لا توفر مكاناً مثيرا للاستقرار الدائم عندما نسمح لأنفسنا ببساطة بالإذعان للشك أو الرضا، لا يمكن أبدا كما كتب "كانط" أن يكون ذلك كافياً للتغلب على قلق وعدم استكانة المنطق . كان الهدف من هذا المساق الدراسي هو استثارة القلق وعدم استكانة المنطق لديكم ومعرفة إلى أين يمكن أن يؤدي ذلك. فإذا حققنا ذلك على الأقل واستمرت حالة عدم الاستكانة بإزعاجكم خلال الأيام والسنوات القادمة، في هذه الحالة نكون قد حققنا معا أمرا ملموسا وهاما". .
هذا هو ما ختم به د.مايكل ساندل المحاضرة الأخيرة من المساق الدراسي لسلسلة العدالة ، جامعة هارفرد .. سلسلة محاضرات في الفلسفة السياسية غاية في المتعة تناقش الأسئلة الفلسفية تدريجياً من أبسطها بداية من الجانب الأخلاقي لجريمة القتل وقضايا أكل لحوم البشر وحتى الحياة الصالحة وتترك للعقل الكثير من التفكير. تعتبر المحاضرات بداية جيدة للقراءة في الفلسفة وأنصح بمشاهدتها.. رابط السلسلة⬇️